When is the winter solstice, and what happens? - The shortest day of the year

© Shutterstock

De kortste dag van het jaar -

Vrijdag 22 december 2023, om 4:27 uur precies, vindt de winterzonnewende in Nederland plaats en begint ook de winter. Deze dag wordt ook wel aangeduid met de term 'kortste dag'. 

© Shutterstock

Het noordelijk- en zuidelijk halfrond -

Op het noordelijke halfrond vindt de winterzonnewende ieder jaar op 21 of 22 december plaats. Op het zuidelijk halfrond daarentegen gebeurt dit in juni.

© Shutterstock

Zonlicht -

Voor mensen die op het noordelijk halfrond wonen is het op de dag van de winterzonnewende het donkerst. Vanaf dan worden de dagen langzaam langer, tot aan de zomerzonnewende in juni. 

© Shutterstock

Astronomische winter -

De astronomische seizoensindeling is gebaseerd op de positie van de zon ten opzichte van de aarde. De astronomische winter begint tijdens de winterzonnewende en eindigt tijdens de lente-equinox, die meestal rond 20 maart plaatsvindt.

© Shutterstock

Meteorologische winter -

De meteorologische winter is gebaseerd op klimaatpatronen en temperatuurwisselingen. Deze begint op 1 december en eindigt op 28 februari (of 29 februari wanneer het een schrikkeljaar is).

© Shutterstock

Een bepaald tijdstip -

Men denkt soms dat de winterzonnewende een hele dag duurt, maar in feite is het maar één tijdstip waarop de zon het verst van een van beide halfronden staat gericht. 

© Shutterstock

De baan van de zon -

De baan van de zon langs de hemel is in de winter veel korter dan in de zomer. Terwijl hij zich een weg baant van oost naar west, staat de zon tijdens de winterzonnewende op zijn laagst en dus dichter aan de horizon.

© Shutterstock

De langste schaduw -

Je kunt de effecten van de winterzonnewende waarnemen door 's middags buiten te gaan staan en naar je schaduw te kijken. Het is de langste schaduw die je in het hele jaar zult zien. 

© Shutterstock

Stilstand -

De term zonnewende is voortgekomen uit het Latijnse woord 'solstitium', waarin 'sol' voor zon staat, en 'stitium' stilstand betekent. Er wordt dan ook wel over de 'zonnestilstand' gesproken. 

© Shutterstock

Het is niet de koudste dag -

Je zou denken dat tijdens de winterzonnewende het de koudste dag van het jaar is, omdat de zon dan het verst verwijderd is. Dat is echter niet het geval, omdat verschillende aspecten zoals bijvoorbeeld de hoogte waarop je je bevindt en bepaalde weersomstandigheden de temperatuur bepalen. 

© Shutterstock

Het is niet de koudste dag -

Zo kan een laag sneeuw er bijvoorbeeld voor zorgen dat het aardoppervlak minder zonnestralen opneemt, waardoor het over het algemeen kouder wordt.

© Shutterstock

De Noordpool -

Op plekken in het uiterste noorden van de aarde, zoals in Spitsbergen (gelegen tussen Noorwegen en de Noordpool), is er rondom de winterzonnewende helemaal geen licht (van half november tot half januari).

© Shutterstock

Noorderlicht -

Doordat het echter donker is, is het een van de beste periodes van het jaar om het noorderlicht te kunnen aanschouwen!

© Shutterstock

Neolithicum -

Het lijk erop dat de zonnewende in de neolithische periode al als belangrijk werd beschouwd. Destijds werden dit soort astronomische gebeurtenissen gebruikt om bepaalde activiteiten uit te voeren. 

© Shutterstock

Newgrange, County Meath, Ierland -

Een plek die verband te lijkt te hebben met de winterzonnewende, is Newgrange in Ierland. Elk jaar verlicht de zon daar bij zonsopgang de doorgang van deze oude tempel. Newgrange werd 1000 jaar eerder gebouwd dan Stonehenge.

© Shutterstock

Stonehenge, Engeland -

Stonehenge is afgestemd op de zonsondergang tijdens de zonnewendes. Tijdens de winterzonnewende gaat de zon onder in het zuidwesten van de steencirkel.

© Shutterstock

De winter in het verleden -

In de oudheid was de winter een tijd waarin het risico op overlijden door honger groter was. Dit gold vooral voor de maanden januari en april, wanneer de temperaturen meestal het laagst zijn.

© Shutterstock

De winter in het verleden -

De dag waarop het het langst donker is stond symbool voor de dood en de wedergeboorte van de zon, aangezien het het begin aanduidde van de verandering van de stand van de zon aan de hemel. De zon staat dan dichter bij in plaats van verder weg, waarbij op symbolische wijze het licht de duisternis overwint.  

© Shutterstock

Midwinterfeest -

Op plaatsen met een gematigd klimaat werden er midwinterfeesten gehouden voordat het einde van de winter begon. Het vee werd geslacht, zodat het in de winter niet gevoerd hoefde te worden.

© Shutterstock

Joelfeest -

Het joelfeest werd midden in de winter door heidense Germanen gevierd. Een van de eerste kerstvieringen die zijn waargenomen werden in de 10e eeuw in Noorwegen gehouden. 

© Shutterstock

Invloed van het Christendom -

Toen Germanen tot het Christendom werden bekeerd, begon het joelfeest onderdeel te worden van hun kerstvieringen. Het woord 'joel' wordt in Scandinavische talen nog steeds gebruikt om deze vieringen te beschrijven. 

© Shutterstock

Yalda-nacht -

In Iran staat de viering van de winterzonnewende bekend als Yalda-nacht. Dit is een van de oudste tradities die sinds de oudheid al deel uit maakt van de Perzische cultuur.

© Shutterstock

Soyal -

De Hopi, een indianenvolk uit het noorden van de Amerikaanse staat Arizona, vieren  tijdens de winterzonnewende Soyal. Op dit feest vinden er zuiveringsceremonies plaats, wordt er gedanst en worden er soms geschenken gegeven. Er worden geesten uit de bergen verwelkomd die de 'kachina' worden genoemd.

© Shutterstock

Saturnaliën -

In het oude Rome werden rond de tijd van de winterzonnewende de Saturnaliën gevierd. Het feest toont veel gelijkenissen met het moderne kerstfeest. 

© Shutterstock

Luciafeest -

Het Luciafeest, dat in Scandinavische landen wordt gevierd, is een lichtfestival waarin een martelaar wordt geëerd en omvat nu bepaalde Noorse tradities die verband houden met de winterzonnewende. Tijdens de langste nacht van het jaar worden er kaarsen aangestoken om geesten te weren.

© Shutterstock

Dongzhi -

Dongzhi is een traditioneel Chinees winterfeest. Het vindt plaats tussen 21 en 23 december en duidde in het verleden het einde van de oogstperiode aan. 

© Shutterstock

Chanoeka -

Chanoeka begint drie dagen vóór de laatste nieuwe maan die vóór de winterzonnewende plaatsvindt. Het staat symbool voor zaken die verband houden met de winterzonnewende, zoals wederopstanding en de terugkeer van het licht.

© Shutterstock

Kerstmis -

Het is geen toeval dat Kerstmis zo vlak na de winterzonnewende wordt gevierd. Een combinatie van het joelfeest, de Saturnaliën en andere festiviteiten rond de winterzonnewende heeft tot het kerstfeest geleid zoals we die vandaag de dag vieren. 

Bronnen: (Britannica) (Almanac) (Space.com)

© Shutterstock