© Getty Images

Wat is de boog van instabiliteit? -

De oorlog in Oekraïne heeft volgens Carnegie-geleerden een 'boog van instabiliteit' gecreëerd tussen Rusland en de Europese Unie (EU).

© Getty Images

De 'tussenliggende' landen -

Meer specifiek heeft het conflict een groep 'tussenliggende' Europese landen kwetsbaarder en onzekerder dan ooit tevoren gemaakt.

© Getty Images

De vijf landen die mogelijk bedreigd worden -

Langs deze boog, een term die is bedacht door academici van Carnegie Europe in Brussel en Carnegie's Rusland-Eurazië Centrum, liggen vijf landen: Armenië (op de foto), Bosnië en Herzegovina, Georgië, Moldavië en Servië.

© Getty Images

Van de Balkan tot de Kaukasus -

Deze boog loopt van de Balkan naar de Kaukasus en deze tussenliggende staten worden gezien als in toenemende mate bedreigd door externe druk vanuit Moskou.

© Getty Images

De invloed van Rusland -

In het document 'Between Russia and the EU: Europe's Arc of Instability' benadrukt de denktank de pogingen van Rusland om invloed op deze landen te houden door hun zwakheden uit te buiten en hun verhalen aan te passen om de loyaliteit van de kiezers te winnen en de westerse invloed af te schrikken.

© Reuters

De Europese Unie en de NAVO -

Hoewel al deze tussenliggende landen buiten de EU en de NAVO vallen, versterken ze allemaal hun banden met het blok, en de meeste zijn aspirant-lid.

© Getty Images

Kandidaat-staten -

Georgië is bijvoorbeeld een van deze kandidaat-lidstaten van de EU. Op deze luchtfoto, genomen in Tbilisi op 16 december 2023, is de Brug van de Vrede te zien, verlicht met de EU-vlag om aan te geven dat het land kandidaat is voor toetreding tot de EU.

© Getty Images

Banden met Rusland -

Maar deze vijf landen onderhouden ook veel banden met Rusland en herbergen pro-Russische politieke krachten en zakelijke belangen.

© Shutterstock 

Afhankelijk van Russisch gas -

Bovendien kopen veel landen nog steeds Russisch gas (Moldavië wordt momenteel echter geconfronteerd met een energiecrisis nadat het Russische gas eind 2024 niet meer door Oekraïne loopt).

Op de foto: Filterscheiders, midden, in het Gazprom PJSC Slavyanskaya compressorstation, het beginpunt van de Nord Stream 2 gaspijpleiding, in Ust-Luga, Rusland.

© Getty Images

De plaats van Armenië langs de boog -

Armenië blijft ondertussen lid van de door Rusland geleide Euraziatische Economische Unie (EAEU) en maakte tot voor kort deel uit van de Collectieve Veiligheidsverdragsorganisatie (CSTO). De Armeense premier Nikol Pashinyan (op de foto met de Russische president Vladimir Poetin) heeft het lidmaatschap van zijn land van de CSTO eind 2024 effectief bevroren. Pashinyan heroverweegt ook de rol van Armenië binnen de EAEU.

© Getty Images

Ondersteuning VS/EU -

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022 hebben de EU en de Verenigde Staten hun politieke en economische steun voor deze tussenliggende landen (op de foto Belgrado) opgevoerd.

© Shutterstock 

Uitbreiding van de EU -

Dankzij deze steun kon de EU haar uitbreidingsproces weer opstarten en Moldavië, Oekraïne en (onder voorwaarden) Georgië de status van kandidaat-lidstaat toekennen.

© Shutterstock

Missie van de Europese Unie in Armenië -

Daarnaast lanceerde Brussel de missie van de Europese Unie in Armenië (EUMA) om de grens te bewaken, de eerste missie van dit type in een CSTO-lidstaat.

© Getty Images

Testtijden - Deze stappen vinden plaats terwijl het activistische buitenlandse beleid van het Kremlin de Russische wereldwijde invloed vergroot en op een moment dat de Verenigde Staten en andere westerse landen steeds meer verdeeld zijn of in beslag worden genomen door binnenlandse problemen. De VS liggen ook steeds meer overhoop met hun Europese partners over defensie-uitgaven.

© iStock

EU-opkomst niet vanzelfsprekend -

Het zou daarom 'zelfgenoegzaam zijn om aan te nemen dat het Europese traject van deze tussenliggende landen een gegeven is', waarschuwde het rapport. Afgebeeld in 2023 zijn tienduizenden Moldaviërs die hun land aansporen om lid te worden van de EU.

© Getty Images

Pro EU, pro Russisch -

Hoewel de publieke opinie in de tussenliggende landen steeds meer pro-Europees wordt, zijn er nog steeds veel delen van de samenleving die op goede voet willen staan met zowel Rusland als de EU.

© Getty Images

Servië en de EU -

Dit verlangen naar gelijkwaardigheid werd onderstreept door de resultaten van een enquête die in 2022 in Servië werd gehouden door het Internationaal Republikeins Instituut (IRI). 51% van de mensen wilde op goede voet staan met zowel Rusland als de EU (13% is pro-westers maar wil de banden met Moskou behouden, terwijl 38% wil dat Rusland en het Westen gelijk worden behandeld). Op de foto Aleksandar Vučić, president van Servië, met Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

© Getty Images

Harten en geesten -

Maar misschien is de echte test wel de publieke strijd om de harten en geesten van de mensen in de tussenliggende landen voor zich te winnen, suggereren de auteurs van het rapport.

© Getty Images

Verstand boven materie -

Daarom legt Moskou minder nadruk op zijn rol als beschermheer van de veiligheid en energieleverancier en meer op een ideologische boodschap.

© Getty Images

Een alternatieve oplossing -

Die boodschap is dat Rusland 'een alternatieve pool biedt voor het Westen en in het bijzonder voor de 'mondiale hegemoon' van de Verenigde Staten, die wordt afgeschilderd als de marionettenmeester van onwillige Europese landen.'

© Getty Images

Waarom is geografie belangrijk? -

Alle landen in de boog van instabiliteit zijn relatief klein. Daarom is geografie belangrijk.

© Getty Images

Omringd door het blok -

De staten van de Westelijke Balkan worden omringd door EU-landen, wat de politieke ambities van Rusland daar noodzakelijkerwijs beperkt.

© Getty Images

Moldavië en Armenië -

Deze dynamiek is niet zo sterk van toepassing op Moldavië (foto), en nog minder op Georgië en Armenië.

© Getty Images

Geopolitieke overeenkomsten -

Armenië en Moldavië vertonen veel overeenkomsten in hun politieke en geografische samenstelling. Beide zijn naar Europese maatstaven klein en economisch zwak en beide hebben momenteel een pro-Europese regering. Maar Armenië en Moldavië hebben ook aanzienlijke pro-Russische achterbannen.

© Getty Images

Geïsoleerd van de EU -

Het belangrijkste verschil tussen de twee is geografisch. Armenië is geïsoleerd van de EU door zijn ligging, ingeklemd tussen Azerbeidzjan, Georgië, Iran en Turkije, en sterk afhankelijk van Rusland voor veiligheid en energie.

© Getty Images

In de frontlinie -

Moldavië daarentegen grenst aan Roemenië, een bevriend EU-land, en Oekraïne, een mede-kandidaat voor toetreding tot het blok.

© Getty Images

De boog van instabiliteit in Georgië -

De grens van Georgië met Rusland en de decennialange conflicten over Abchazië en Zuid-Ossetië, die in 2008 door Moskou als onafhankelijk werden erkend, maken het land kwetsbaarder voor eventuele verschuivingen in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

© Getty Images

Pro-Europese bevolking -

Het is zeer waarschijnlijk dat deze waargenomen zwakte de regerende Georgische Dream-partij van een pro-Westerse koers richting Rusland heeft doen afwijken, tot grote consternatie van de duizenden pro-EU demonstranten die in mei 2024 de straten van Tbilisi opgingen om te demonstreren tegen de 'buitenlandse invloed'-wet van de regering.

© Getty Images

Bosnië en Herzegovina -

In Bosnië en Herzegovina loopt de geopolitieke oriëntatie langs etnische lijnen. Rusland erkende de onafhankelijkheid van Bosnië en Herzegovina in 1992 en 89% van de Serviërs in Bosnië heeft een positief beeld van Rusland, volgens een IRI-enquête uit 2022. Slechts 27% van de Bosniakken (Bosnische moslims) en 39% van de Bosnische Kroaten hebben echter enige affiniteit met Moskou.

© Getty Images

Een staat van oorlog -

Rusland blijft macht uitoefenen in de regio door zijn vermogen om de bevolking van tussenliggende staten te beïnvloeden. Maar Poetins invasie in Oekraïne heeft een zware klap toegebracht aan het vermogen van het land om militaire en economische macht te projecteren in zijn omgeving. Welke weg deze vijf landen inslaan, zal grotendeels worden bepaald door ontwikkelingen waar ze geen invloed op hebben - in het bijzonder het verloop van de oorlog in Oekraïne.

© Getty Images

Wat nu? -

Alle ogen zijn daarom gericht op de Amerikaanse president Donald Trump en Poetin. Trump zegt dat hij en Poetin iets 'belangrijks' kunnen doen om het conflict te beëindigen. Maar als Rusland zelfs maar gedeeltelijk zegeviert in zijn aanvalsoorlog in Oekraïne, kan destabilisatie of militaire actie tegen zijn tussenliggende buren niet worden uitgesloten.

Zie ook: De voorspellingen van Nostradamus: oorlog en catastrofe

Bronnen: (Carnegie Endowment for International Peace) (bne IntelliNews) (BBC) 

© Getty Images